Już w przyszłym roku tj. w 2022 w polskim prawie może pojawić się nowa instytucja prawna – fundacja rodzinna. Po niemal dwóch latach prac Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii skierowało do konsultacji społecznych projekt ustawy o fundacji rodzinnej. W marcu br. projekt ustawy został opublikowany na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji. Jakie są główne założenia i cele planowanej ustawy?

Cel nowych regulacji

Regulacje skierowane są przede wszystkim do osób prowadzących działalność gospodarczą wraz z innymi członkami rodziny. Obecnie w przypadku śmierci takiej osoby majątek przedsiębiorstwa ulega zazwyczaj rozdrobnieniu. Fundacja rodzinna ma umożliwić sukcesję rodzinnych firm poprzez przekazanie majątku wybranym następcom. Dzięki temu przyszłe pokolenia będą mogły czerpać korzyści z biznesu i majątku zgromadzonego przez przodka.

Główne założenia

Projekt ustawy kształtuje fundację rodzinną jako osobę prawną niewykonującą działalności gospodarczej. Zgodnie z art. 3 projektu, zadaniem fundacji rodzinnej jest zarządzanie posiadanym majątkiem, zapewnianie jego ochrony oraz spełnianie świadczeń na rzecz beneficjenta (beneficjentów). W przypadku, gdy beneficjent jest osobą fizyczną, świadczenia te polegać mają w szczególności na pokrywaniu kosztów utrzymania i kształcenia. Jeśli beneficjent jest organizacją pożytku publicznego, fundacja wspiera wówczas realizację celów tej organizacji, które są  użyteczne społecznie lub gospodarczo.

Fundacja rodzinna będzie tworzona poprzez oświadczenie fundatora wyrażone w akcie założycielskim albo w testamencie (art. 17). Oba dokumenty muszą przyjąć formę aktu notarialnego.  Fundatorem może być jedynie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, która wniesie do fundacji mienie o wartości minimum 100 000 zł (art. 14). Fundator określi statut, również w formie aktu notarialnego. W statucie wskazuje się m.in. beneficjenta, którym – jak wskazano już wcześniej – może być zarówno osoba fizyczna, jak i organizacja pożytku publicznego (art. 26). Jest to podmiot uprawniony do otrzymywania świadczeń od fundacji. W praktyce beneficjentami będą mogli zostać zarówno członkowie rodziny fundatora, jak i osoby trzecie, na przykład takie, które były bliskie fundatorowi (np. partner, przyjaciel, wieloletni pracownik firmy, etc.), a nie są objęte spadkobraniem na podstawie ogólnych przepisów. Fundator będzie miał pełną swobodę wyboru beneficjentów. Jeśli są mu bliskie działania charytatywne, będzie mógł ustanowić beneficjentem także organizację pożytku publicznego. Kolejną istotną kwestią wyszczególnioną w projekcie ustawy są organy fundacji – zarząd, rada protektorów oraz zgromadzenie beneficjentów.

Fundacja rodzinna podlegać będzie wpisowi do rejestru fundacji rodzinnych. Jest to zadanie fundatora (jeśli tworzy fundację poprzez akt założycielski) albo zarządu (jeśli fundacja powstaje na mocy testamentu). W momencie wpisu do rejestru fundacja nabywa osobowość prawną (art. 5).

Podsumowanie

Ustawa jest odpowiedzią na postulaty przedsiębiorców, którzy będą mieli możliwość przekazania zgromadzonego przez lata majątku na rzecz wybranych osób lub organizacji. Ponadto planowana ustawa zakłada wprowadzenie dużych zmian dotyczących zachowku, a także ustala korzystne stawki podatkowe.

r.pr. Justyna Matuszak-Leśny, LL.M., Agata Grochowska